Havacılık tarihi, teknolojinin sınırlarını zorlayan başarılarla dolu olduğu kadar, bazen insan hatasının, bazen de doğanın beklenmedik gücünün neden olduğu trajik kazalarla da doludur. Bazı kazalar küresel manşetlere oturur ve yıllarca hatırlanır; bazıları ise uluslararası gündemde hızla kaybolur, ancak geride kalanlar için derin ve iyileşmez yaralar bırakır. Air China’nın 2002 yılında gerçekleşen 129 sefer sayılı uçuş kazası da, ne yazık ki bu ikinci kategoriye giren, büyük can kaybına rağmen görece ‘unutulmuş’ bir felakettir.
2002 yılının 15 Nisan günü, Pekin’den kalkan Air China’ya ait Boeing 767-200ER tipi yolcu uçağı, Güney Kore’nin liman kenti Busan’daki Gimhae Uluslararası Havalimanı’na inmek üzereyken korkunç bir sona yaklaştı. Yağmurlu ve rüzgarlı havada gerçekleştirilen zorlu yaklaşma manevrası sırasında, uçak pisti pas geçerek bir tepeye çarptı. Bu elim olayda, uçaktaki 166 kişiden 129’u hayatını kaybetti.
Bu kaza, sadece bir uçağın düşüşü değil, aynı zamanda uluslararası havacılık standartlarında dil farklılıklarının, hava koşullarının hafife alınmasının ve en önemlisi, mürettebatın karar verme mekanizmasındaki kritik hataların ne kadar ağır sonuçlar doğurabileceğinin çarpıcı bir örneğidir.
Bu makalede, o trajik günün detaylarını, Koreli ve Çinli yetkililerin yürüttüğü kapsamlı soruşturmanın sonuçlarını ve Air China 129 sefer sayılı uçuşun, havacılık güvenliği dünyasına bıraktığı kalıcı dersleri, bir havacılık meraklısının objektif bakış açısıyla inceleyeceğiz.
1. Uçuşun Arka Planı ve Trajedinin Günü
Air China 129 sefer sayılı uçuş, Çin’in başkenti Pekin’den Güney Kore’nin en yoğun havalimanlarından biri olan Busan’daki Gimhae Uluslararası Havalimanı’na (RKPK) tarifeli bir ticari uçuştu. Uçakta, büyük çoğunluğu Çin vatandaşı olan yolcuların yanı sıra Koreli ve diğer milletlerden yolcular da bulunuyordu.
A. Pilotaj ve Hava Şartları
Uçağın kokpitinde deneyimli bir kaptan pilot ve birinci pilot bulunuyordu. Ancak, kazanın temel taşlarından biri, yaklaşma sırasında yaşanan hava koşullarıydı. Busan bölgesinde o gün yoğun yağmur, rüzgar ve alçak bulutlar hakimdi. Gimhae Havalimanı, özellikle yaklaşma rotasında çevresindeki dağlık arazi nedeniyle zorlu inişleriyle biliniyordu.
B. “Circle-to-Land” (Daire Çizerek İniş) Manevrası
Kazaya neden olan kritik unsur, pilotların uyguladığı yaklaşma yöntemiydi. Pistin bulunduğu yön ve rüzgar koşulları, uçağın standart bir ILS (Aletli İniş Sistemi) yaklaşması yerine, daha karmaşık ve görerek uçuş gerektiren Daire Çizerek İniş (Circle-to-Land) manevrasını yapmasını gerektiriyordu.
Bu manevrada, pilotlar bir piste aletli yaklaşma prosedürünü tamamladıktan sonra, görsel teması koruyarak alçak irtifada havalimanı çevresinde dönerek rüzgara karşı olan diğer piste iniş yaparlar. Bu manevra, düşük görüş şartlarında yüksek derecede dikkat, hız ve hassasiyet gerektirir.
2. Felakete Giden Kritik Anlar
Soruşturma raporları, uçağın tepeye çarpmasına yol açan birkaç kritik saniyelik kararlar zincirini ortaya koydu.
A. Yanlış Dönüş ve Kaybolan Görsel Temas
Mürettebat, daire çizerek iniş manevrası sırasında, izin verilen minimum dönüş irtifasının altına indi ve gereken görsel teması kaybetmesine rağmen, pisti gözlemleme çabasını sürdürdü.
Erken Dönüş: Pilotlar, yaklaşma prosedüründe belirtilen dönüş noktasından çok daha erken bir zamanda, uçağı iniş pistine hizalamak için sola döndürdüler. Bu erken dönüş, uçağı havalimanının çevresindeki dağlık araziye doğru yönlendirdi.
Hız Kontrolü: Manevra sırasında uçak, tavsiye edilen hızdan daha yüksek bir hızla seyrediyordu, bu da pilotların tepki süresini kısıtladı.
Durumsal Farkındalık Eksikliği: Mürettebat, uçağın tehlikeli derecede alçaldığının ve arazinin yaklaştığının yeterince farkında değildi. Kokpitteki iletişim (CRM – Crew Resource Management) yetersizdi; pilotlar arasındaki uyarılar net değildi.
B. Çarpma
Uçak, havalimanından yaklaşık 4 kilometre uzakta bulunan Geyongsan adlı bir tepeye şiddetle çarptı. Çarpmanın etkisiyle uçak parçalandı ve alev aldı. Koreli kurtarma ekiplerinin hızlı müdahalesine rağmen, yolcuların ve mürettebatın büyük bir kısmı hayatını kaybetti. Kazadan kurtulan 37 kişi, o günkü yoğun yağmurun neden olduğu kaygan ve çamurlu arazinin alevlerin yayılmasını yavaşlatması sayesinde hayatta kalabildi.
3. Soruşturmanın Sonuçları: İnsan Hatası Zinciri
Güney Kore Uçuş Güvenliği Kurulu (KASB) tarafından yürütülen kapsamlı soruşturma, kazanın temel nedenini teknik bir arızadan ziyade insan faktörüne bağladı.
A. Uçuş Ekibindeki Eksiklikler
Nihai raporda vurgulanan en önemli faktörler şunlardı:
Hatalı İniş Manevrası: Mürettebat, daire çizerek iniş prosedürünü doğru uygulamadı, çok erken döndü ve minimum güvenli irtifayı ihlal etti.
Kötü İletişim ve Koordinasyon: Kokpit içindeki koordinasyon zayıftı; pilotlar arasındaki yetki paylaşımı ve karşılıklı kontrol mekanizmaları etkili çalışmadı.
Hava Şartlarının Hafife Alınması: Kötü görüş koşullarına rağmen pilotların riskli manevrada ısrar etmesi.
Air China’nın Eğitim Eksiklikleri: Raporda, Air China’nın yabancı meydanlarda iniş prosedürlerine yönelik eğitim ve dökümantasyonunun yetersiz olduğu belirtildi. Özellikle, Güney Koreli hava trafik kontrolörleri ile Çinli pilotlar arasındaki dil farklılığının, yaklaşma talimatlarının tam olarak anlaşılmasını zorlaştırdığı tespit edildi.
B. Havalimanı Altyapısı ve Çevre
Soruşturma, Gimhae Havalimanı’nın dağlık çevresi nedeniyle zorlu bir meydan olduğunu ve altyapısının iyileştirilmesi gerektiğini vurguladı, ancak kazanın birincil nedeni olarak pilot hatasını gösterdi.
4. Havacılık Dünyasına Kalan Miras
Air China Uçuş 129 kazası, havacılık güvenliği camiası için önemli ve acı bir ders olmuştur.
CRM ve Standardizasyon: Bu kaza ve benzerleri, kokpit içi kaynak yönetiminin (CRM) ve uluslararası operasyonlarda standart prosedürlere sıkı sıkıya uyulmasının ne kadar kritik olduğunu bir kez daha kanıtladı. Havacılık otoriteleri, dil bariyeri ve kültürel hiyerarşinin kokpit iletişimini bozmaması için eğitim standartlarını yükseltti.
Riskli Manevraların Değerlendirilmesi: Daire çizerek iniş gibi görsel ve riskli manevraların, kötü hava koşullarında uygulanabilirliği konusunda pilotların daha katı kararlar alması gerektiği vurgulandı. Birçok hava yolu şirketi, bu tür zorlu manevraları minimuma indiren veya tamamen yasaklayan yeni prosedürler geliştirdi.
Air China 129 kazası, ne yazık ki 129 kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan, önlenebilir bir insan hatası zincirinin sonucuydu. Bu trajedi, bizlere havacılıkta en gelişmiş teknolojinin bile insan faktörünün getirdiği riskler karşısında ne kadar kırılgan olabileceğini hatırlatıyor. Bugün dahi, havacılık güvenliği uzmanları, o günkü hataları incelemeye devam ediyor, böylece gökyüzü her zaman en güvenli seyahat ortamı olarak kalabilir.
Sizce, havacılık kazalarında teknik arızalar yerine insan hatasının (pilot yorgunluğu, iletişim eksikliği veya prosedür ihlali) daha sık görülmesinin ardında yatan temel psikolojik veya sistemsel sorun nedir?
02:00
News
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
